Gümrük rejimleri dünya ticaretinin önemli unsurları arasında yer almaktadır. Burada dikkat çeken kelime ise 'rejim' olarak karşımıza çıkar. Buna göre rejim kelimesi düzenleme ve yönetme gibi anlamlar içermektedir.
Doğal olarak buradan hareket ederek gümrük rejimleri hakkında bilgi sahibi olmak mümkündür. Yani gümrük alanındaki düzenin ve yönetmenin kavram olarak 'gümrük rejimleri' şeklinde karşımıza çıktığı bilinir. Burada yer alan amaç ise eşya hareketlerini kontrol altında tutmaktır. Bu kapsamda temel olarak 8 adet gümrük rejimi bulunmaktadır.
Rejim sözcüğü Fransızcadan dilimize geçmiştir. Bu kelimenin orijinali 'regime' şeklinde bilinir. Özellikle düzenleme biçimi ve düzen gibi anlamlarda kullanıldığı bilinmektedir. Doğal olarak gümrük rejimi ifadesi son derece önem arz ederek karşımıza çıkar. Çünkü bu sayede Türkiye Gümrük Mevzuatı ortaya çıkmaktadır. Gümrük rejimi içerisinde en geniş sınırlardan birisi serbest dolaşıma giriş rejimi içerisinde yer alır.
Serbest dolaşıma giriş rejimi aynı zamanda ithalat rejimi olarak da bilinmektedir. Özellikle halk arasında serbest dolaşıma giriş rejimi yerine ithalat rejiminin daha sık kullanıldığı görülmektedir. Bunun yanında serbest dolaşıma giriş rejiminin ithalat ile ilgili olduğunu söylemek yanlış olmaz. İthal edilecek olan ürünler bu rejime dahildirler.
Bilindiği üzere Türkiye'ye gelen eşyalara gerekli olan politikalar uygulanır. Ayrıca eşyaların ithali ile ilgili olan işlemlerde belirli bir vergi tahsili ve mali yükümlülükler bulunur. İşte bunların yerine getirilmesi için serbest dolaşıma giriş rejimi olduğu bilinir. Gümrük alanında önem arz eden bir rejim olduğunu söyleyebiliriz.
Gümrük rejimleri içerisinde transit rejiminin olduğu da görülmektedir. Burada önemli olan kavram ise transit olarak bilinir. Bu kelime genel anlam olarak bir yerden başka yere taşınma şeklindedir.
Türkiye Gümrük Bölgesi içerisinde eşyaların bir noktadan başka noktaya taşınması transit rejimini içerir. Ayrıca bu eşyaların ithalat vergileri ve ticaret politikası tedbirlerine tabi tutulmamış olması gerekir. Transit rejimi;
Transit rejimi içerisinde yukarıda yer alan taşınma yöntemleri bulunmaktadır. Buna göre rejimin içerisinde farklı yollardan taşınma olduğunu söylemek doğru olur. Böylelikle transit rejimi hakkında daha doğru bilgiler elde etmek mümkündür.
Gümrük antrepo rejimi özel ve genel antrepolar ile ilgilidir. Özellikle ihraç eşyaları için önem arz eden bir rejim olduğunu rahatça söyleyebiliriz. Buna göre gümrük gözetiminde olan eşyanın olması gerekir. Ayrıca izin verilen durumlarda ihraç eşyası da bu konuya dahildir. Bu eşyaların konulmuş olduğu genel ve özel antrepolar bulunur. İşte bu ayrıma göre gümrük antrepo rejimi karşımıza çıkar.
Genel antrepo tipleri şöyledir;
Özel antrepo tipleri ise şu şekildedir;
Ürünlerin antrepolara konulmaları genellikle ithalat aşamasında karşımıza çıkar. Antrepolara koyulan ürünlerin süresiz olarak saklanma şansları vardır. Tabi burada düzeni sağlamak adına rejimin olması gerekir.
Bundan dolayı antrepolarda düzenin gerçekleşmesi adına gümrük antrepo rejimi uygulanır. Ayrıca ithalatçı firmalar antrepolarda bulunan mallarını parça halde çekerek serbest dolaşım içerisine dahil edebilirler.
İthal edilmeyen eşyaların bazı nedenlerden dolayı serbest dolaşıma girmeleri mümkündür. Ayrıca elde edilen birçok ürünün ihraç edilme olanağı vardır. Buna göre belirlenen ihracatın gerçekleşmesi dolayısıyla teminatın ya da alınan vergilerin geri verildiği görülür. İşte bu rejime dahilde işleme rejimi adı verilir.
Bu rejim içerisinde temel unsurun ithal edilmemiş eşya olduğu bilinir. Bazı ithal edilmemiş eşyanın ticaret politikalarına tabi tutulmadığı bilinir. Bunun yanında ithalat vergileri de bu konuda geçersiz olmaktadır. Burada dikkat çeken ise eşyanın tabi olduğu gümrük vergileri üzerinden serbest dolaşıma girmesidir. Böylelikle bu tarz işlemlerin tamamına gümrük kontrolü altında işleme rejimi adı verilmektedir.
Bu rejimde yer alan eşyalar serbest dolaşıma girmemiştir. Buna göre serbest dolaşımda olmayan eşyaların ithalat verilerinden muaf olma durumları vardır. Ayrıca bu muafiyet kısmen de olabilir. Böyle durumlarda olan ürünlerin Türkiye Gümrük Bölgesi içerisinde yeniden kullanımı söz konusudur. Bu durumda ithal edilmemiş olan ürünün yeniden ihracına olanak tanıyan hükümler geçici ithalat rejimini kapsar.
Gümrük rejimleri içerisinde hariçte işleme rejimi olduğu da görülmektedir. Bu rejimin uygulanışı serbest dolaşımda olan eşya ile başlar. Serbest dolaşıma olan eşyanın Türkiye Gümrük Bölgesinden geçici şekilde ihracı söz konusu olabilir.
Ürünlerin ithalat verilerine göre tam veya kısmi olarak muafiyet altında olmaları mümkündür. Bu faaliyetlerin ardından ürünlerin serbest dolaşıma yeniden girişlerine ilişkin hükümler bulunur. İşte bu hükümler hariçte işleme rejimi adı altında yer almaktadır.
İthalat ile alakalı bir rejim olduğu gibi ihracat ile alakalı olan rejimde bulunmaktadır. Bu rejim ise ithalat rejimi adı altında yer alır. Burada yine serbest dolaşıma bulunan eşyadan söz etmek mümkündür.
İhracat rejimi, serbest dolaşımda olan eşyanın Türkiye Gümrük Bölgesi dışına ihraç nedeniyle çıkmasına ilişkindir. Buna göre uygulanacak olan hükümler açıktır. Ayrıca her türlü eşyanın Türkiye'den ihraç edilmesi mümkündür.
Tabi burada önemli olan unsurlar bulunur. Kararname ve tüzükler ile yapılmış olan yasaklama ve kısıtlamalar dikkate alınmaktadır. Bunun yanında Uluslararası ya da ikili anlaşmalarda önem arz etmektedir.
İhracat rejimine göre Türkiye Gümrük Bölgesi dışına çıkacak olan eşyaların belirli kurallara uyması gerekir. Böylelikle işlemler doğru ve eksiksiz şekilde ilerlemektedir.
